Okres Wiosen i Jesieni (722-481) był okresem pełnym niepokojów. Rozpadł się „stary” feudalny porządek. O dominację walczyło 170 państw. Panujący chaos popchnął myśl filozoficzną w kierunku spraw politycznych i społecznych. Głównym tematem filozofii chińskiej były zagadnienia etyczne i polityczne, bardzo ze sobą związane. Ważniejsza była troska o zasady moralne niż formy polityczne, inaczej niż na zachodzie gdzie najpierw próbowano wynaleźć formę (idealną politycznie), a potem dostosować do niej prawdy moralne.

Dominowały wtedy w Chinach dwie szkoły filozoficzne konfucjańska i taoistyczna, ale ważnymi prądami były też legizm i motizm. Wszystkie szkoły ze sobą rywalizowały w przedmiocie reguł, postaw moralnych, na których powinna opierać się monarchia, niektóre szkoły bardziej inne trochę mniej.
Motizm – założyciel Mo-tsy (468-376)

System głoszony około 500 lat przed urodzeniem Chrystusa, zawierał wszystkie charakterystyczne dla chrześcijaństwa nauki, poza nauką o nieśmiertelnym życiu i potępieniu grzeszników. Nauczał wiary w czynne istnienie duchów zmarłych, ale nie przywiązywał wagi do pośmiertnego życia duszy, a tym bardziej nie wiązał życia doczesnego z sytuacją ludzi po śmierci.

Uważali, że wszyscy powinni działać moralnie, ale ważna była dla nich też ciężka praca nad sobą i samodyscyplina. Nauczali prostoty, wręcz ascetyzmu. Głosili najbardziej wzniosłe doktryny moralne. Lekarstwem na nieprawidłowości świata było według nich praktykowanie wszechogarniającej miłości.

„Zabicie jednego człowieka nazywa się nieprawością i karze się śmiercią. Ale gdyby dalej rozwinąć to stwierdzenie, to zabicie dziesięciu osób jest dziesięćkroć bardziej nieprawe i winno być karane dziesięciokrotną karą śmierci, zaś zabicie stu osób jest stokrotną nieprawością i winno być karane stokrotną karą śmierci. Panowie świata wiedzą o tym i potępiają takie czyny nazywając je nieprawymi. Gdy jednak chodzi o wielką niesprawiedliwość, jaką jest napadanie na inne kraje, to nie rozumieją oni, że i to także powinni potępiać. Przeciwnie, chwalą czyny takie i nazywają je prawymi, nie wiedząc, że są one niesprawiedliwością. A przy tym zapisują oni te stwierdzenia, by przekazać je przyszłym pokoleniom. Gdyby rozumieli oni nieprawość takich czynów, czyż zapisywaliby swoje niesprawiedliwe sądy, by pamięć o nich przekazać przyszłym pokoleniom?”

Mo-tsy, Księga V, rozdział 17

Sprzeciwiali się fatalizmowi, bo nie jest sprawiedliwe, że ktoś otrzymuje nagrodę tylko dlatego, że była mu pisana, ani karę bo była mu przeznaczona.
Była to też pierwsza szkoła filozoficzna, która podawała logiczne uzasadnienie swoich poglądów. Mimo, że ich nauka jest ubogo reprezentowana w zachodniej literaturze, przetrwało do naszych czasów dzieło Mozi - będące zapisem nauk Mo-tsy - dokonanym przez jego uczniów. Znajdziemy tam opis „San-biao”, czyli trzech kryteriów oceniania słuszności poglądów, przekonań. Szkoła motizmu była prekursorem organizacji uczelni, byli liderem nauki. Jeden z jej późniejszych odłamów wręcz przekształcił się w szkołę skupiającą się na teorii poznania, logice, geometrii i optyce.

Motizm można nazwać filozofią zdrowego rozsądku, w której najważniejsza jest miłość, a najwyższym dobrem to, co pożyteczne dla jednostki, dla społeczeństwa.

Zniknął on z Chin wraz z nastaniem legistów, którzy starali się zniszczyć wszystkie istniejące wtedy szkoły filozoficzne. Mimo, że nie jest teraz znany tak jak i wiele innych ze Stu Szkół jak na przykład filozoficzne szkoły Logików, Rolników, Pomniejszych Opinii, odcisnął on piętno na społeczeństwie Chin. Poznając ich myśli możemy zauważyć jak w czasach chaosu i wojny ludzie próbowali w różny sposób wytłumaczyć sobie reguły rządzące ich życiem.

Główne źródło: C.P. Fitzgerald „Chiny, zarys historii kultury”